Futbol qoidalari
Futbolning qisqacha tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Futbol tarixi (qisqacha) Futbolning paydo bo'lishining aniq sanasi noma'lum, ammo aytish shuni aytish mumkinki, futbol tarixi bir asrdan[1]ko'proqqa borib taqaladi va ko'plab mamlakatlarga o'z ta'sirini ko'rsatgan. To'p o'yinlari deyarli barcha qit'alarda mashhur bo'lgan, buni keng tarqalgan arxeologik[2] topilmalar tasdiqlaydi. Zamonaviy futbol 1860-yillarda Angliyada ixtiro qilingan.[3]
Futbol qoidalari [tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻyin qoidalari Xalqaro futbol assotsiatsiyasi kengashi (IFAB) tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi,[4]IFABning tarkibiga FIFA (4 ovoz), shuningdek, Angliya, Shotlandiya, Shimoliy Irlandiya va Uels futbol assosiasiyalari vakillari kiradi. Rasmiy oʻyin qoidalarining eng soʻnggi ishlab chiqilgan nashri 2013-yil 1-iyun sanasi boʻlib, 17 ta qoidadan iborat:
- 1-qoida: Oʻyin maydoni[5]
- 2-qoida: Toʻp (koptok)[6]
- 3-qoida: Oʻyinchilar[7]
- 4-qoida: Oʻyinchilarning kiyinishi[8]
- 5-qoida: Hakam[9]
- 6-qoida: Boshqa oʻyin qoidalari[10]
- 7-qoida: Oʻyindan tashqari holat[11]
- 8-qoida: Oʻyinchilarning qoidabuzarliklari va notoʻgʻri xatti-harakatlari[12]
- 9-qoida: Erkin zarbalar[13]
- 10-qoida: Penalti tepish[14]
- 11-qoida: Toʻpni maydonga tushirish[15]
- 12-qoida: Darvozaga gol zarbasi[16]
- 13-qoida: Burchak zarbasi[17]
Futbolda penaltilar seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Raqib o'yinchisi zarbani amalga oshirayotganda darvozabon darvozaga gol o'tkazmaligi talab etiladi. Futbolda penaltilar seriyasi quyidagi qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi: jamoalar 11 metr masofadan raqib darvozasiga 5 marta zarba berishadi, barcha zarbalar turli o'yinchilar tomonidan amalga oshiriladi ya'ni bir o'yinchi ikki marta tepishi mumkin emas. Agar 5 ta zarbadan keyin penalti hisobi teng bo'lsa, jamoalar g'olib aniqlanmaguncha penalti tepishda davom etadilar.
O'yindan tashqari holat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Agar o'yinchi to'pdan ko'ra raqib darvoza chizig'iga yaqinroq bo'lsa va raqibning ikkinchidan oxirgi o'yinchisiga, shu jumladan darvozabonga yaqinroq bo'lsa, o'yinchi o'yindan tashqari holatida deb hisoblanadi.
Sariq va qizil kartochkalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sariq va qizil kartochkalar o'yinchilarni qo'pollik va sportga mos kelmaydigan xatti-harakatlari uchun hakam tomonidan beriladigan kartochkalardir. Sariq kartochka ehtiyotkor xarakterga ega va futbolchiga quyidagi hollarda beriladi:
- qasddan qo'l to'pi uchun;
- vaqt o'ynash uchun;
- hujumni buzish uchun;
- hushtak oldidan tepsa, jonli devordan ogohlantirishsiz chiqish (to'g'ridan-to'g'ri erkin zarba);
- qo'pol o'yin uchun;
- sportga xos bo'lmagan xatti-harakatlar uchun;
- hakam bilan nizolar, bahslangani uchun;
- simulyatsiya uchun;
- hakamning ruxsatisiz o'yinni tark etganligi yoki o'yinga kirganligi uchun.
Futbol qoidalarining o'zgartirilgan yillari[tahrir | manbasini tahrirlash]
1938-yildan hozirgacha o'zgarishlar jadval asosida keltirilmoqda:
Law | 1938 | 1996 | 1997 | 2016 | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | O'yin maydoni | ||||||||||||||||||||||
2 | Koptok (To'p) | ||||||||||||||||||||||
3 | O'yinchilar soni | O'yinchilar soni | O'yinchilar | ||||||||||||||||||||
4 | O'yinchilarning jihozlanishi | O'yinchilar jihozlari | |||||||||||||||||||||
5 | Hakamlar | Hakam | |||||||||||||||||||||
6 | Laysmenlar | Yordamchi hakamlar | Yordamchi hakamlar | Boshqa o'yin rasmiy mehmonlari | |||||||||||||||||||
7 | O'yin davomiyligi | Uchrashuvning davomiyligi | |||||||||||||||||||||
8 | O'yin boshlanishi | O'yinni boshlash va qayta boshlash | |||||||||||||||||||||
9 | O'yinda va o'yindan tashqarida | O'yinda va o'yindan tashqarida | |||||||||||||||||||||
10 | Method of Scoring | The Method of Scoring | Determining the Outcome of a Match | ||||||||||||||||||||
11 | Baholash usuli | Baholash usuli | |||||||||||||||||||||
12 | Uchrashuv natijasi | ||||||||||||||||||||||
13 | Erkin zarba | Erkin zarbalar | |||||||||||||||||||||
14 | Penalti tepish | Penalti tepish | |||||||||||||||||||||
15 | To'pni maydonga tushurish | To'pni maydonga tushurish | |||||||||||||||||||||
16 | Gol zarbasi | Gol zarbasi | |||||||||||||||||||||
17 | Burchak zarbasi | Burchak zarbasi |
- ↑ Wiki, Sport „History of Football brieflý 1939-45“ (inglizcha). SportWiki (8-may, 2019-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ ERIN, BLAKEMORE „Where Did Soccer Start? Archaeology Weighs In.“ (inglizcha). Natnional Geographic (8-may, 2019-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ ERIN, Football „Encyclopaedia“ (inglizcha). Spartacus Educational (8-may, 2019-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
- ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.